ضوابط اطفاء حریق

در این پست به صورت کامل به ضوابط اطفاء حریق خواهیم پرداخت تا انتها این مطلب با ما باشید که به طور کامل به بررسی آن بپردازیم :

     سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران

                                       » ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق «

ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق

مقدمه
رشد روزافزون جمعیت و نیاز به مسکن و همچنین گسترش اماکن اداری، تجاری و … در کلانشهر تهران، افزایش ساخت وساز را به دنبال داشته است. با استناد به آمار و ارقام حوادث ارجاع شده به این سازمان، متأسفانه عدم آگاهی از اصول ایمنی ساختمانها و بعضاً کوتاهی افراد مسئول، هرساله حوادث و سوانح تلخ بسیاری را موجب شده است. مجموعه ضوابط و مقررات ایمنی آتشنشانی، در سه بخش ضوابط ایمنی معماری، ضوابط ایمنی تأسیسات مکانیکی و ضوابط ایمنی تأسیسات الکتریکی گردآوری شده است. ضوابط سازمانهای اطفای حریق شامل ضوابط مرتبط با شبکه های آتشنشانی که مشتمل بر مخزن آب، پمپهای آب، لوله کشی و اتصالات و جعبه های آب آتشنشانی در پارکینگها و طبقات و همچنین شبکه های بارنده یا اسپرینکلر که به عنوان یکی ازمهمترین مؤلفه های حفاظت ساختمان در مقابل حریق شناخته میشود، منتشر میشود. وجود شبکه بارنده به شرط آنکه در نگهداری آن دقت شود، در توسعه ی ایمنی به قدری مؤثر است که در بعضی از کشورهای بزرگ اروپایی از جنگ جهانی دوم تاکنون هیچ مرگ و میر ناشی از وقوع آتش سوزی در این ساختمانها حتی برای یک مورد هم گزارش نشده است.

1- تعاریف

رایزر: لوله عمودی مربوط به سیستم آتشنشانی لوله ایستاده، شبکه اسپرینکلر یا مشترک ( که ممکن است بصورت خشک، تر یا ترکیبی اجرا شود.)

رایزر خشک: رایزر خشک لوله ای است به شکل عمودی که در حالت عادی خالی از آب بوده و در هر طبقه به یک خروجی متصل میگردد. رایزر خشک به آب شهری یا منبع تأمین آب متصل نبوده و به وسیله ورودی های پیش بینی شده میتواند توسط پمپ های خودروی آتشنشانی تغذیه شود. این رایزر به آتشنشانها اجازه میدهد بدون اتلاف وقت برای لوله کشی عمودی از محل خودروی آتشنشانی تا طبقات فوقانی ساختمان، به راحتی و با استفاده از یک بند لوله استاندارد آتشنشانی، آتش سوزی را در هر طبقه ساختمان مهار نمایند.

رایزر تر: رایزر تر همواره دارای آب بوده و به منبع تأمین آب سیستم اطفای حریق ساختمان متصل است. در این روش امکان تغذیه سیستم توسط پمپ خودروی آتشنشانی وجود ندارد.

رایزر ترکیبی: در سیستم ترکیبی، لوله عمودی رایزر همواره دارای آب بوده و به منبع تأمین آب سیستم اطفاء حریق متصل است. علاوه بر آن این سیستم دارای انشعاب مخصوص خودروهای آتشنشانی بوده که در صورت نیاز میتواند توسط پمپ خودروهای آتشنشانی تغذیه گردد.

رایزر مشترک: در این روش تنها یک رایزر جهت تأمین آب سیستم اسپرینکلر و همچنین سیستم لوله ایستاده استفاده میشود. استفاده از این روش مستلزم رعایت سایز مناسب و همچنین نکات طراحی مربوط به نحوه انشعاب گیری میباشد.

سیستم لوله ایستاده: آرایشی از لوله کشی، شیرآلات، اتصالات شیلنگ و سایر تجهیزات نصب شده در ساختمان یا سازه با اتصالات شیلنگ که به گونه ای جانمایی شده اند که توانایی تخلیه آب به منظور اطفای حریق، حفاظت از متصرفین و همچنین حفاظت از سازه و محتویات آن را داشته باشند.

سیستم شبکه بارنده خودکار: متشکل از منبع یا منابع تأمین آب، یک یا چند منطقه اسپرینکلر، شیر کنترل اصلی و چیدمان لوله های متصل به اسپرینکلرها میباشد. سیستم اسپرینکلر خودکار به منظور کشف و اطفاء یا کنترل حریق با عامل اطفایى آب بوده که اساساً عمل کنترل در این سیستم در مرحله اولیه رشد حریق انجام گرفته و ازاین جهت در جلوگیرى از بروز خسارات بعدى بسیار مؤثر است و صدمات آتش سوزى را به حداقل میرساند.

سیستم اسپرینکلر معمولاً کل ساختمان را تحت پوشش قرار میدهد. برخى اوقات مراجع ذیصلاح اجراى سیستم اسپرینکلر را فقط به منظور حفظ جان افراد و خروج ایمن متصرفین از ساختمان توصیه مینمایند و ممکن است فقط قسمتهای محدودى که موردنظر مراجع ذیصلاح است تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرند.

سیستم اطفای غیر خودکار: سیستمی که به صورت غیر خودکار و توسط متصرفین، نیروهای آموزش دیده و یا آتش نشانان مورد استفاده قرار میگیرد.

سیستم اطفای خودکار: سیستم اطفای حریقی که بدون دخالت عوامل انسانی و بصورت مستقل یا توسط سیستم اعلام حریق فعال شده و حریق را کنترل یا اطفاء مینماید.

شیلنگ نواری: این شیلنگ در حالت بدون آب، به شکل یک نوار تخت دور قرقره یا روی رک مخصوص قرار میگیرد. جهت استفاده باید ابتدا به صورت کامل روی زمین پهن شده و سپس با باز نمودن شیر آب، پر از آب شود. استفاده از این شیلنگها مخصوص افراد آموزش دیده میباشد. در حال حاضر در برخی از متون، اشتباهاً به این نوع شیلنگ، شیلنگ فایرباکس یا شیلنگ کنفی نیز گفته میشود.

شیلنگ لاستیکی نیمه سخت: این شیلنگ معمولاً از جنس لاستیک بوده و حالت ظاهری آن در شرایط بدون آب و آبگیری شده، مشابه هم است. استفاده از این شیلنگ ساده و بدون نیاز به آموزش بوده و جهت استفاده متصرفین در مراحل اولیه حریق در نظر گرفته میشود. در حال حاضر در برخی از متون، به اشتباه به این نوع شیلنگ، شیلنگ هوزریل نیز گفته میشود.

ایستگاه شیلنگ: محلی که در آن انشعابات شیلنگهای آتشنشانی جانمایی شده و میتواند مجهز به ادواتی نظیر قرقره نگهدارنده شیلنگ، شیلنگ، نازل و ادوات جانبی و همچنین خاموش کننده های دستی باشد.

رک مخصوص شیلنگ نواری: محلی که به منظور قرارگیری یک یا چند بند شیلنگ نواری آتشنشانی تعبیه میشود. این محل میتواند جهت حفاظت بیشتر داخل کابینت مخصوص قرار گیرد.

سر لوله های چرخشی: نوع خاصی از سرلوله که به دلیل عدم آب بندی صحیح، تجمع ذرات داخل لوله ها در پشت سر لوله و گرفتگی آن و مهمتر از آن سختی کارکرد با آنها برای متصرفین، استفاده از آنها توصیه نمی گردد. این سرلوله ها فاقد اهرم کنترل هستند.

اتصال آتشنشانی (Fire Department Connection): اتصال مخصوص نیروهای آتشنشانی که به شبکه لوله کشی خشک یا ترکیبی داخل ساختمان مرتبط بوده و توسط پمپ خودروی آتشنشانی، تغذیه میشود.

انشعاب کمکی آتشنشانی: انشعابی از شبکه آب شهری که به طور مستقل از انشعاب آب مصرفی و توسط سازمان آب، تحت عنوان انشعاب آب آتشنشانی به ساختمان متصل میگردد.

شبکه آب آتشنشانی: این شبکه شامل منبع آب آتشنشانی، لوله های آبرسانی، جعبه های آتشنشانی، شیرهای کنترل و متعلقات، منبع تأمین آب و … میباشد. تنها مصرف مجاز از شبکه آب آتشنشانی، به منظور اطفاء حریق بوده و هرگونه برداشت دیگری با مقاصد متفاوت (آبیاری فضای سبز، تأمین آب سیستم سرمایش یا گرمایش ساختمان، شستشوی محیط و …) از این شبکه مجاز نمیباشد.

کلکتور ورودی پمپ: کلکتور ورودی وظیفه رساندن آب به ورودی های پمپها را داشته و توسط لوله های ارتباطی به مخزن تأمین آب آتشنشانی متصل میگردد.

کلکتور خروجی پمپ: کلکتور خروجی وظیفه جمعآوری آب پمپاژ شده توسط پمپها را دارد که آن را به سمت رایزرهای اصلی آتشنشانی هدایت مینماید.

فشارسنج: وسیله ای که جهت سنجش میزان فشار سیال داخل یک لوله یا مخزن یا یک شبکه بسته و نمایش آن به کار میرود.

پرشر سوئیچ: وسیله ای قابل تنظیم با امکان ارسال فرمان به تجهیزات دیگر، که در صورت کاهش فشار از حدی مشخص و یا افزایش فشار به بیش از مقداری مشخص، فرمانهای متناوبی صادر مینماید.

شیر تست: شیری که جهت اطمینان از صحت عملکرد یک سیستم، نظیر پمپ ها یا شاخه ای از خطوط شبکه بارنده نصب و استفاده میشود.

شیر دروازه ای با رزوه بلند: نوعی شیر دروازه ای که معمولاً جهت کنترل جریان آب در سیستمهای شبکه بارنده آتشنشانی به کار رفته و قسمت رزوه آن بیرون از بدنه شیر بوده و با باز شدن یا بسته شدن شیر، از بدنه شیر بیرون زده یا داخل آن فرو می رود. ویژگی آن این است که با نگاه کردن به آن میتوان از باز و بسته بودن آن اطلاع پیدا کرد.

شیر یکطرفه: نوعی شیر که تنها در یک جهت به سیال اجازه عبور میدهد. در مواردی که جهت عبور سیال مهم باشد از این تجهیز به منظور ایجاد محدودیت در حرکت سیال، استفاده میشود.

شیر کنترل: شیری که جریان آب را در سیستمهای اطفاء حریق کنترل مینماید.

شیر توپکی ربع گرد: نوعی شیر توپکی که دارای یک اهرم با قابلیت حرکت 12 درجه جهت کنترل جریان بوده و از یک قطعه توپی شکل جهت قطع جریان استفاده میکند. این شیر در سیستم لوله کشی گاز ساختمان نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد.

شیر دروازه ای: نوعی شیر قطع و وصل جریان که دارای فلکه ای پیچشی جهت کنترل جریان بوده و از یک گُوِه برای قطع جریان استفاده میکند. شیرآلات قطع و وصل جریان آب در لوله کشی آب بهداشتی آشامیدنی نیز عمدتاً از این نوع هستند.

شیر یکطرفه هشداردهنده سیستم اسپرینکلر: نوعی شیر یکطرفه که معمولاً در سیستمهای اسپرینکلر بکار رفته و دارای فشارسنج میباشد. این وسیله میتواند به صورت پکیج متشکل از مکانیزم تشخیص جریان و ارسال سیگنال به سیستم اعلام حریق، شیر تخلیه و زنگ هشدار مکانیکی بوده و استفاده از آن در ابتدای رایزرهای اسپرینکلر توصیه میشود.

منبع انبساط: نوعی مخزن تحت فشار که وظیفه کنترل و کاهش شوکهای ناشی از افزایش فشار سیستم لوله کشی را دارد.  

استاندارد: تجهیزات و مصالحی که دارای استاندارد مشخص مناسب برای تولید بوده و توسط سازمان ملی استاندارد ایران تائید شده یا دارای استانداردهای معتبر بین المللی باشند.

فهرست شده: تجهیزات، مصالح و یا خدمات مشمول در فهرست منتشره شده توسط نهاد قانونی مسئول که مورد ارزیابی قرار میگیرند و این فهرست بیانگر این موضوع است که تجهیزات، مصالح و خدمات، مطابق با مقررات، دستورالعملها، استانداردها و معیارهای فنی مصوب بوده و مناسب بودن آنها برای هدف مشخصی تائید شده باشند.
در این دستورالعمل، منظور از فهرست شده، تجهیزات و مصالحی هستند که توسط موسسه های معتبر و مورد تائید سازمان آتشنشانی تهران نظیر UL ، ULC ، Vds ، FM ، LPCB و غیره مورد آزمایش قرارگرفته و عملکرد صحیح آنها از طریق بررسی اسناد فنی رسمی، جهت به کار بردن در سیستمهای ایمنی و آتشنشانی، مورد تائید قرار گرفته و در پرتال اینترنتی سازمان منتشر شده باشد.

اسپرینکلر، بارنده: وسیله اطفاء یا کنترل حریق است و هنگامیکه حباب شیشه ای حساس به حرارت آن تا دمای مشخصی گرم میشود، بصورت خودکار عمل کرده و آب را در منطقه تحت پوشش خود تخلیه میکند.

اسپرینکلر پایین زن: نوعی اسپرینکلر که جریان آب را به سمت پایین تخلیه میکند.

اسپرینکلر دیواری: نوعی اسپرینکلر که با دفلکتور خاص که توانایی تخلیه بخش عمده آب خود را بصورت نیم دایره و در جهت مخالف دیوار مجاور خود، دارد.

اسپرینکلر بالا زن: اسپرینکلری است که جریان آب را به سمت بالا تخلیه کرده و آب پس از برخورد به دفلکتور تغییر جهت داده و به سمت پایین زمین برمیگردد.

اسپرینکلر پوشش گسترده: نوعی اسپرینکلر اسپری کننده است که مساحتی بیشتر از انواع دیگر اسپرینکلرها را میتواند تحت پوشش خود قرار دهد.

اسپرینکلر پاسخ سریع: نوعی اسپرینکلر اسپری کننده که دارای حباب شیشه ای با نرخ پاسخ زمانی 50 متر بر ثانیه یا کمتر که سرعت عکس العمل بیشتری نسبت به اسپرینکلرهای پاسخ استاندارد دارد. استفاده از این نوع اسپرینکلر میتواند در بسیاری از موارد منجر به کاهش قابل توجه ناحیه طراحی و به دنبال آن آبدهی پمپ و حجم مخزن ذخیره خواهد شد.

اسپرینکلر مسکونی: نوعی اسپرینکلر پاسخ سریع است که دارای حباب شیشه ای با نرخ پاسخ زمانی 50 متر برثانیه یا کمتر می باشد.

اسپرینکلر اسپری کننده: اسپرینکلری که توانایی قابل قبولی در کنترل طیف گسترده ای از گروههای مختلف آتش سوزی ها را دارد.

واحد مسکونی: واحد مسکونی به یک یا چند اتاق که برای زندگی یک یا چند نفر طراحی شده است گفته میشود و میتواند شامل امکاناتی مثل آشپزخانه، هال، سرویس بهداشتی و اتاق خواب و غیره باشد.

اتاق کوچک: اتاقی در محیط کم خطر که سازه ای غیر مسدودکننده داشته و مساحت آن کمتر یا برابر با 71 مترمربع است.

ارتفاع سقف: فاصله بین کف تا وجه زیرین سقف یا بام در یک ناحیه میباشد.

سقف مسطح: سقفی پیوسته که در یک صفحه قرار داشته باشد.

سقف افقی: سقفی که شیب آن برابر یا کمتر از 1 در6 (16 درصد) باشد.

سقف شیبدار: سقفی که شیب آن بیشتر از 1 در6 (16 درصد) باشد.

سقف صاف: سقفی که در آن برجستگی یا تورفتگی قابل ملاحظه ای وجود نداشته باشد.

سیستم لوله کشی اسپرینکلر: سیستمی متشکل از شبکه لوله کشی که مطابق با استانداردهای مهندسی محافظت در برابر آتش طراحی شده و شامل اسپرینکلر، منبع تأمین آب، شیر کنترل، هشداردهنده جریان آب و شیر تخلیه میباشد که میتواند توسط حرارت آتش فعال شده و آب را روی منطقه آتشسوزی تخلیه کند.

در سیستمهای متداول در ساختمانها، در صورت بروز حریق، تنها اسپرینکلر یا اسپرینکلرهایی که در مجاورت حریق باشند فعال شده و برخلاف تصور عامه افراد به هیچ وجه تمامی اسپرینکلرها به طور همزمان شروع به تخلیه و پاشش آب نمی نمایند.

آتش سوزیهای گذشته نشان داده که در ساختمانهای دارای سیستم اسپرینکلر خودکار، به ندرت کسی دچار سوختگی شدید یا فوت شده است.

سیستم طراحی شده بر اساس محاسبات هیدرولیکی: سیستم اسپرینکلری که در آن سایز لوله ها بر اساس محاسبه افت فشار آب در شبکه لوله کشی تعیین میشود. بر اساس این روش به ازای هر واحد سطح کف فضای طراحی مقدار مشخصی از آب باید تخلیه شود. طراحی سیستم اسپرینکلر بر اساس محاسبات هیدرولیکی منجر به کاهش قابل توجه سایز لوله ها و هزینه های لوله کشی سیستم شده و ارجحیت دارد.

سیستم لوله کشی با جداول پیش تعیین شده: سیستم اسپرینکلری که در آن اندازه لوله ها توسط جداول پیش تعیین شده انتخاب میشود که در آن با توجه به طبقه بندی تصرف و تعداد اسپرینکلرها اندازه لوله ها مشخص میشود لازم به ذکر است طراحی با این روش عموماً منجر به افزایش هزینه ها میشود.

سیستم اسپرینکلر لوله تر: سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکاری متصل به سیستم لوله کشی دارای آب متصل به منبع آب به گونه ای که آب موجود در سیستم بلافاصله پس از فعال شدن اسپرینکلرها در اثر حرارت آتش، تخلیه میشود.

سیستم اسپرینکلر لوله خشک: سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکار که به یک سیستم لوله کشی حاوی هوا یا نیتروژن تحت فشار متصل بوده و به محض کم شدن فشار، به سبب تخلیه از یک خروجی سیستم، یک شیر مخصوص، تحت عنوان شیر لوله خشک، توسط فشار آب سیستم، باز شده و آب داخل شبکه لوله کشی جریان پیدا کرده و از اسپرینکلرهای فعال شده، خارج میشود.

سیستم اسپرینکلر پیش عملگر: سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکار متصل به سیستم لوله کشی حاوی هوا که در آن فرمان باز شدن شیر اصلی آب به کمک سیستم اعلام حریق صادر میگردد.

شیر تنظیم فشار: وسیله ای که باهدف کاهش، محدود کردن و تنظیم فشار آب طراحی شده است.

شاخه ها: لوله هایی که آب اسپرینکلرها را به طور مستقیم تأمین میکند.

لوله های اصلی: لوله هایی که آب شاخه ها را به طور مستقیم تأمین میکند.

لوله های اصلی تغذیه کننده: لوله هایی که لوله های اصلی را بطور مستقیم یا از طریق رایزرها تغذیه میکند.

سیستمهای نظارتی هشداردهنده: تجهیزاتی که برای نظارت بر شرایط و وضعیت اجزاء شبکه اسپرینکلر خودکار و آب آتشنشانی و … طراحی شده است.

هشداردهنده جریان آب: وسیله ای که حرکت آب در سیستم را تشخیص داده و به صورت مکانیکی یا الکتریکی تجهیزات موردنظر هشداردهنده شنیداری یا دیداری را فعال میکند.

ساختارهای مسدودکننده: ساختارهای پانلی یا سایر ساختارها مانند تیرها، خرپاها و یا سایر اجزا که به نحوی مانع انتقال حرارت یا توزیع آب میشود و بطور عمده بر توانایی اسپرینکلرها برای کنترل یا اطفای حریق تأثیر میگذارند.

ساختارهای غیر مسدودکننده: ساختارهایی که در آن تیرها، خرپاها و سایر قطعات به گونه ای هستند که مانع جریان گرما و یا توزیع آب نشده و بر روی توانایی اسپرینکلرها در کنترل یا اطفای حریق تأثیرگذار نمیباشند. ساختارهای غیر مسدودکننده، اعضای سازه ای افقی توخالی دارند که در آن، بازشوها حداقل 72 درصد مساحت سطح مقطع را تشکیل داده اند.

گروه بندی تصرف ها: در این دستورالعمل، سه گروه ساختمانی بر اساس نوع و ساختار تصرف مطابق ذیل تعریف شده است. لازم به ذکر است این گروه بندی ها تنها منحصر به برخی الزامات این دستورالعمل بوده و قابل تعمیم به سایر دستورالعمل ها و استانداردها نمی باشد.
در خصوص سایر تصرفاتی که در این قسمت به آنها اشاره نشده است، باید طبق نظر مقام قانونی مسئول عمل شود.
گروه بندی تصرفات بر اساس کاربری، ارتفاع و زیربنای کلی ساختمان – جدول1-58
[table id=8 /]
* منظور از مساحت، زیربنای کل ساختمان شامل تمامی طبقات و قسمتها است.
** منظور از ارتفاع، فاصله کف آخرین طبقه تا تراز معبر دسترسی مجاور ساختمان است.
*** برای تصرفات تجاری حداکثر 2 طبقه که مجموع متصرفین آنها کمتر از 12 نفر باشد، میتوان گروه تصرف را S1 در نظر گرفت.

حداقل الزامات گروه بندی های مختلف
حداقل الزامات سیستمهای اطفای حریق گروههای سه گانه ذکرشده در بند 1-58 مطابق جدول 1-59 می باشد.
حداقل الزامات سیستمهای اطفای حریق تصرفات سه گانه – جدول 1
[table id=10 /]

 2- تذکرات کلی

1-2- سیستمهای اطفای آبی مطرح شده در این دستورالعمل، مربوط به ساختمانهای با کاربری تجاری، مسکونی و اداری بوده و تعمیم آن به کاربری ها و تصرفهای حساس نظیر پالایشگاهها، نیروگاهها، مراکز تسلیحاتی، انبارها و غیره توصیه نمیشود.در این شرایط باید از کدها و استانداردهای معتبر و مرتبط جهت تکمیل مطالب این دستورالعمل استفاده گردد.

2-2– جهت تطابق با اتصالات مرسوم آتشنشانی تهران، کلیه اتصالات آتشنشانی به کاررفته در سیستمهای اطفای حریق بایداز نوع Storz باشد.

3-2- جهت کاهش هزینه های اجرا و همچنین اطمینان از عملکرد صحیح سیستم، طراحی سیستمهای اطفای حریق به روش محاسبات هیدرولیکی توصیه میگردد.

4-2- در این دستورالعمل به ملزومات طراحی و اجرای سیستمهای اطفای دستی، شامل خاموش کننده های دستی و لوله های ایستاده (جعبه ها) آتشنشانی، سیستم اطفای آبی خودکار (شبکه بارنده)، مخازن ذخیره آب، پمپها، ادوات و شیرآلات کنترلی  پرداخته خواهد شد.

3- خاموش کننده های دستی

1-3-نکات عمومی

1-1-3- در هر قسمتی از بنا، با توجه به نوع مواد سوختنی موجود و گروه حریق احتمالی، باید خاموش کننده دستی با ماده اطفایی مناسب( مطابق با جدول 3-1-1)انتخاب و نصب گردد                                                                                                         جدول 3-1-1-خاموش کننده مناسب بر اساس گروه حریق

[table id=26 /]

–2-1-3 طبقه بندی حریق ها مطابق ذیل میباشد. (بر اساس NFPA )

حریق گروه A : حریق های ناشی از مواد سوختنی معمولی، نظیر چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و انواع پلاستیکها

حریق گروه B : حریق های ناشی از مایعات قابل اشتعال، مایعات سوختنی، گریسهای نفتی، قیر، روغن، رنگهای پایه روغنی، حلالها، لاکهای صنعتی، الکلها و گازهای قابل اشتعال

حریق گروه C : حریق های ناشی از تجهیزات الکتریکی دارای جریان

حریق گروه D : حریق های ناشی از فلزات سوختنی نظیر منیزیم، تیتانیوم، پتاسیم، زیرکنیوم، سدیم و لیتیوم

حریق گروه K : حریق های ناشی از وسایل و تجهیزات آشپزخانه ای که حاوی روغنهای آشپزی (روغن و چربیهای گیاهی وحیوانی) هستند.
در طبقه بندی استاندارد انگلستان، حریق گروه B شامل مایعات قابل اشتعال میباشد و گازها نیز خود به صورت مجزا در گروه C قرار میگیرند و به طبع آن مابقی گروههای حریق نیز تغییر میکنند، به شرح ذیل:

حریق گروه A : حریقهای ناشی از مواد سوختنی معمولی، نظیر چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و انواع پلاستیکها

حریق گروه B : حریقهای ناشی از مایعات قابل اشتعال، مایعات سوختنی، گریسهای نفتی، قیر، روغن، رنگهای پایه روغنی، حلالها، لاکهای صنعتی، الکلها

حریق گروه C : گازهای قابل اشتعال

حریق گروه D : حریقهای ناشی از فلزات سوختنی نظیر منیزیم، تیتانیوم، پتاسیم، زیرکنیوم، سدیم و لیتیوم

حریق گروه E : حریقهای ناشی از تجهیزات الکتریکی دارای جریان

حریق گروه F : حریقهای ناشی از وسایل و تجهیزات آشپزخانهای که حاوی روغنهای آشپزی (روغن و چربیهای گیاهی و حیوانی) هستند.
3-1-3- خاموش کننده های آتشنشانی باید برای محافظت ساختمان و ساکنین بدون در نظر گرفتن دیگر سیستمهای اطفای ثابت، تهیه و نصب گردند

2-3– تعداد خاموش کننده ها

1-2-3- هر فضای ساختمانی که دارای تصرفهایی با بار حریق کلاس B یا C یا هردوی آنها میباشد، باید دارای یک خاموش کننده مناسب کلاس حریق A جهت حفاظت از ساختمان بعلاوه خاموش کننده های کلاس B یا C یا هردوی آنها باشد.

2-2-3-در صورت استفاده از خاموش کننده نوع B و C ، باید خاموش کننده نوع A مستقل با وزن مناسب نیز نصب شود.

3-2-3- در هر طبقه از تصرف، باید حداقل یک خاموش کننده نصب شود.

4-2-3- در تصرفات مسکونی و اداری، به ازای هر 2 واحد، یک خاموش کننده 1 کیلوگرمی باید نصب شود و حداکثر فاصله دسترسی تا هر خاموش کننده از دورترین نقطه هر واحد، بیشتر از 23 متر نباشد.

5-2-3- در پارکینگها حداقل 2 خاموشکننده 1 کیلوگرمی باید نصب شود و حداکثر فاصله دسترسی تا هر خاموشکننده از دورترین نقطه پارکینگ، بیشتر از 11 متر نباشد.

6-2-3- در تصرفات تجاری، به ازای هر واحد تجاری زیر 122 مترمربع یک خاموش کننده 1 کیلوگرمی و در واحدهای تجاری با مساحت 122 مترمربع و بیشتر حداقل دو خاموش کننده 1 کیلوگرمی باید نصب شود و حداکثر فاصله دسترسی تا هرخاموش کننده از دورترین نقطه، بیشتر از 11 متر نباشد.

7-2-3- در تصرفات صنعتی باید حداقل دو خاموش کننده 1 کیلوگرمی نصب شود. حداکثر فاصله دسترسی تا هر خاموش کننده در تصرفات صنعتی خطر معمولی 11 متر و در تصرفات صنعتی پرخطر 1 متر باید باشد. (تعداد و اوزان بیانشده برای خاموش کننده ها در تصرفات صنعتی حداقل بوده و در صورت نیاز این مقادیر باید افزایش یابد.)

8-2-3- خاموش کننده های داخل واحد باید بافاصله مناسب از هم و ترجیحاً نزدیک درب های خروج باشد. حداقل یک عدد ازخاموش کننده هایی که داخل واحد نصب میشود، باید در مجاورت درب خروج (حداکثر فاصله 3 متر) باشد.

3-3- جانمایی خاموش کننده ها

1-3-3- خاموش کننده های آتشنشانی باید به نحوی جانمایی شوند که حداکثر مسافت دسترسی به آنها از هر نقطه ساختمان مطابق مقادیر ذکرشده در بند 3-2 بوده و هیچگاه بیش از 23 متر نشود.

2-3-3- نصب خاموش کننده آتشنشانی در کلیه مکان هایی که مقام قانونی مسئول ضروری تشخیص دهد، الزامی است.

3-3-3- در محلهای ذیل، باید خاموش کننده آتشنشانی چرخدار مناسب لحاظ گردد.
*اماکن پرخطر
*اماکنی که محدودیت حضور افراد وجود دارد

4-3-3- توزیع واقعی و صحیح خاموش کننده ها در یک ساختمان، تابع بازدید از ساختمان و در نظر گرفتن تمام شرایط آن شامل پارتیشنها، دیوارها، مسیرهای دسترسی، موانع و غیره میباشد. درعین حال مکان نصب خاموش کننده ها باید دارای شرایط ذیل باشد:
* یکپارچگی در توزیع رعایت شده باشد
* دسترسی آنها آسان باشد
* از انبار مواد یا قرار گرفتن تجهیزات در مقابل آن در امان باشد
* در مجاورت مسیرهای خروج باشد
* در مجاورت دربهای ورود و خروج باشد
* امکان وارد آمدن صدمات فیزیکی به آنها به حداقل رسیده باشد
* در مقابل تابش مستقیم نور خورشید و یا بارش باران و برف نباشد
* به سادگی قابل رؤیت باشد

3-4- الزامات نصب و اجرا

1-4-3- خاموش کننده های آتش نشانی می بایست با انجام سرویس های دوره ای دارای کارایی مطلوب و مطمئن بوده و همواره با شارژ کامل در محل تعبیه شده نصب باشند.

2-4-3- خاموش کننده مورداستفاده باید دارای نشان استاندارد ملی ایران و یا دارای تأییدیه معتبر بین المللی و مورد تائیدسازمان آتشنشانی باشد.

3-4-3- شناسنامه مربوط به تاریخ بازرسی و شارژ قبلی و تاریخ شارژ مجدد باید بر روی بدنه خاموش کننده، به صورت خوانا و قابل رؤیت نصب شده باشد.

4-4-3- دستورالعمل استفاده از خاموش کننده، باید بر روی آن نصب شده و هنگام نصب، به وضوح قابل رؤیت باشد.

5-4-3- خاموش کننده باید با بست متناسب با نوع خاموش کننده به صورت محکم و پایدار نصب گردد.

6-4-3- خاموش کننده باید در طول مسیر خروج و نزدیک خروج ها نصب شده و مسیر دسترسی به آن کوتاه و عاری از وسایل مزاحم و دست و پاگیر باشد.

7-4-3- درصورتی که جهت حفاظت، خاموش کننده داخل کابینت یا جعبه آتشنشانی قرار گیرد، قفل کابینت باید از نوع آسان بازشو بوده، با تابلوی مناسب محل نصب آن نمایش داده شود و استفاده از قفل جز در موارد خاص که احتمال استفاده غیرمجاز از خاموش کننده وجود دارد، ممنوع است.

8-4-3- خاموش کننده باید به گونه ای نصب شود که ارتفاع قسمت بالای آن، از کف تمام شده بنا ,بسته به وزن خاموش کننده،یک متر باشد. حداقل فاصله زیر خاموش کننده تا زمین نباید کمتر از 10 سانتیمتر باشد.

9-4-3- در اتاقها و فضاهای بزرگ (مانند سالن کنفرانس) که حذف تمامی موانع دیداری خاموش کننده امکانپذیر نیست،باید از علائم راهنمای مناسب نشان دهنده مکان خاموش کننده استفاده گردد.

10-4-3- در صورت استفاده از علائم راهنما رعایت موارد ذیل الزامی است:
* در نزدیکی و مجاورت خاموش کننده نصب گردند.
* در مسیر تردد و در شرایط عادی قابل رؤیت باشند.
* نورتاب باشد.

11-4-3- خاموش کننده هایی که وزن کل آنها کمتر از 11 کیلوگرم باشد، باید به نحوی نصب گردند که ارتفاع نقطه بالایی خاموش کننده از کف زمین بیشتر از 112 سانتیمتر نباشد.

12-4-3- خاموش کننده هایی که وزن کل آنها بیش از 11 کیلوگرم باشد (غیر از خاموش کننده های چرخدار) باید به نحوی نصب گردند که ارتفاع نقطه بالایی خاموش کننده از کف زمین بیشتر از 122 سانتیمتر نباشد.

4- اسپرینکلر

1-4- نکات عمومی

1-1-4- کلیه بندهای مربوط به طراحی اسپرینکلر (شبکه بارنده) با فرض اینکه آتش سوزی فقط از یک نقطه در ساختمان شروع خواهد شد، نگارش شده است.
2-1-4- با توجه به اینکه بسیاری از تجهیزات سیستم اسپرینکلر بر اساس واحدهای آمریکایی تائید میشوند، در متن پیش رو به هر دو واحد مرسوم اندازه گیری، اشاره شده است. برای تبدیل واحدها میتوان از جدول 4-2-1 استفاده نمود

[table id=11 /]
3-1-4- پارکینگها و محل پارک خودروها و مسیر تردد آنها باید بطور کامل تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرد.
اجرای یک یا دو اسپرینکلر، به ازای هرکدام از خودروهای پارکینگ، اصولی نبوده و کلیه فضاهای پارکینگ، شامل محلهای پارک خودرو، مسیرهای تردد و رمپها، باید تحت پوشش کامل شبکه بارنده قرار گیرد.
4-1-4- کلیه قسمتهای تصرفات تجاری نظیر واحدها و راهروهای تجاری، باید بطور کامل تحت پوشش شبکه بارنده قرارگیرند.
5-1-4- ساختمانهای بلندمرتبه (بالای 23 متر) باید به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده قرار گیرند. در ساختمانهایی که به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده هستند، کلیه فضاها نظیر اتاقهای خواب، هال و پذیرایی، نهارخوری و آشپزخانه وغیره به جز سرویسهای بهداشتی میبایست تحت پوشش کامل شبکه بارنده قرار بگیرند. کمدهای لباس در تصرفهای مسکونی تا مساحت حداکثر 262 مترمربع نیازی به نصب اسپرینکلر ندارند.
6-1-4- در اتاقهای برق، اگر اتاق فقط به تجهیزات برقی نوع خشک اختصاص داشته باشد و هیچگونه ماده قابل اشتعال دیگری در آنجا انبار نشود، میتوان از نصب اسپرینکلر چشم پوشی نمود.
7-1-4- سالنهای اجتماعات، آمفی تئاترها و فضاهای تجمعی، باید به طور کامل تحت پوشش شبکه بارنده باشند.
8-1-4- انبارهای اجناس و باراندازها، باید تحت پوشش کامل شبکه بارنده نوع مناسب قرار گیرند.
9-1-4- سیستم اسپرینکلر، باید هرسال توسط افراد مجاز، مورد آزمایش و بازبینی قرار گیرد.
2-4- دسته بندی ساختمانها و سیستمها (جهت طراحی سیستم اسپرینکلر)
1-2-4- ساختمانها را بر اساس قابلیت سوختن مواد موجود، مقدار مواد قابل اشتعال، ارتفاع کالای انبارشده و نرخ حرارت آزاده شده به 5 دسته تقسیم بندی میشود، لازم به ذکر است این دسته بندی تنها برای طراحی سیستمهای اسپرینکلر کاربرد داشته و قابل تعمیم به سایر بخشها و سیستمها نیست.
الف) محیط کم خطر ( Light Hazard )
ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار، قابلیت اشتعال و نرخ حرارت آزادشده مواد موجود در آن کم باشد. ساختمانهای اداری، مسکونی و بیمارستانها در این دسته قرار میگیرند. اطفاء این کلاس از سایر کلاسها ساده تر بوده و به آب کمتری نیازدارد. نمونه هایی از مکانهای کم خطر عبارتند از: اماکن مذهبی، باشگاه و کلوپ، آموزشگاه، بیمارستان، مؤسسات، کتابخانه های کوچک، خانه سالمندان، موزه، دفاتر اداری، محلهای مسکونی، سالن تئاتر، کنفرانس به استثناء صحنه نمایش، فضای زیرشیروانی.
ب) محیط خطر معمولی، گروه یک( Ordinary Hazard – Group1 )
ساختمان یا بخشی از ساختمان که قابلیت اشتعال مواد موجود در آن کم باشد، مقدار و نرخ حرارت آزاده شده مواد موجود درآن متوسط و ارتفاع مواد انبارشده از 8 فوت (2/4 متر) کمتر باشد. مکانهای مثل رستورانها و پارکینگها شامل این کلاس هستند. نمونه هایی از مکانهای خطر معمولی گروه یک عبارتند از: پارکینگ خودرو و نمایشگاه، نانوایی، تولید نوشیدنی،تولید کنسرو، تولید لبنیات، کارخانه ها تولید تجهیزات الکترونیکی، واحد پردازش الکترونیکی، تولید محصولات شیشه ای، لباسشویی و خشکشویی.
ج) محیط خطر معمولی، گروه دو ( Ordinary Hazard – Group 2 )
ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود در آن بالاتر از متوسط، نرخ حرارت آزاده شده مواد درآن متوسط و ارتفاع مواد انبارشده از 8 فوت ( 2/4 متر) کمتر باشد. نمونه هایی از مکانهای خطر معمولی گروه دو عبارتند از: آسیاب غلات، چوب بری و ساخت محصولات چوبی، تولید لاستیک خودرو، شیرینی پزی، تولید منسوجات، چاپ و نشر، تعمیرگاه، خشکشویی، تولید محصولات چرمی، کارگاه های ماشینی، تولید کاغذ، بازرگانی.
د) محیط پرخطر، گروه یک ( Extra Hazard – Group 1 )
ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود بسیار بالاست، نرخ حرارت آزاده شده در آن زیاد، سرعت گسترش حریق در این گروه بالاست ولی مقدار مایعات قابل اشتعال، بسیار کم است کارگاههای ریخته گری و چاپخانه-هایی که از مرکب هایی با نقطه اشتعال کمتر از 122 درجه فارنهایت استفاده میکنند در این کلاس قرار میگیرند. نمونه هایی از محیط های پرخطر گروه یک عبارتند از: آشیانه هواپیما، لوازم منزل با فومهای پلاستیکی، تولید تخته های چوبی چندلایه، ریخته گری، بازیافت، ترکیب و خشک کردن لاستیکها، چاپ (استفاده از مرکب هایی که نقطه اشتعال آنها کمتر از 122 درجه فارنهایت یا 31 درجه سانتیگراد باشد)و برشکاری.
2-2-4- سیستمهای اسپرینکلر به طورکلی به چهار نوع متفاوت تقسیم میشوند.
الف) سیستم اسپرینکلر لوله تر
سیستم اسپرینکلر لوله تر، ساده ترین، رایج ترین، اقتصادی ترین سیستم در مقایسه با دیگر سیستمهای اسپرینکلر میباشد وعلاوه بر موارد مذکور، هزینه تعمیرات و نگهداری این سیستم نیز بسیار پایین تر از سایر سیستمها میباشد. به علت پر بودن لوله ها از آب، به محض باز شدن اسپرینکلر، آب تخلیه شده و زمان عکس العمل سیستم کاهش می یابد، به دلیل کمتر بودن تجهیزات در این سیستم، احتمال خرابی نیز کمتر شده و سیستم قابل اطمینان تر خواهد بود، به طورکلی اگر دمای محیط درسردترین شرایط بیشتر از 4 درجه سانتیگراد باشد، در اکثر موارد سیستمهای تر به کار گرفته میشوند.
ب) سیستم اسپرینکلر لوله خشک
هنگامیکه دمای هوای محیط کمتر از 4 درجه سانتیگراد و یا در شرایطی که نتوان دمای محیط را بیش از آن دما نگه داشت(مانند سردخانه ها) سیستمهای اسپرینکلر خشک به کار گرفته میشوند. درون لوله ها از نیتروژن با هوای فشرده استفاده شده و آب در محیط گرم (بیش از 4 درجه سانتیگراد) قرار داده میشود. ضمناً استفاده از روش لوله کشی شبکه ای ( Gridded ) درسیستمهای خشک مجاز نمی باشد. نسبت بین فشار هوا به فشار آب که  به وسیله کارخانه سازنده شیرها تعیین میشود، کمک میکند تا شیرها در حالت نرمال بسته بمانند. اغلب در سیستمهای خشک از اسپرینکلرهای رو به بالا استفاده میشود تا ازرسوب گرفتن اسپرینکلر در زمان تخلیه آب از لوله ها جلوگیری شود. در صورت استفاده از اسپرینکلرهای آویزان، اسپرینکلر «خم رو به پایین»  باید روی( Return bend ) نصب شود.
ج) سیستمهای پیش عملگر
(تکمیل در آینده)
د) سیستمهای سیلابی
(تکمیل در آینده)
3-4- قوانین کلی نصب اسپرینکلرها
1-3-4- تنها اسپرینکلرهای نو و جدید مجاز به نصب در سیستم می باشند.
2-3-4- اگر اسپرینکلری به هر دلیل از سیستم جدا شود، نصب مجدد آن مجاز نیست.
3-3-4- اسپرینکلرها باید از نوع مرغوب و دارای تأییدیه معتبر بوده و مورد تائید سازمان آتشنشانی تهران (فهرست تجهیزات اطفاء حریق مندرج در سایت رسمی سازمان) باشد.
4-3-4- کلیه اجزای استفاده شده در سیستم باید توانایی تحمل حداکثر فشار کاری سیستم که در معرض آن قرار میگیرند را داشته باشند و این فشار نباید کمتر از  171psi  (12/1bar) برای اجزای نصب شده روی زمین و( psi ( 112 bar 1261  برای اجزای نصب شده زیر زمین باشند.
5-3-4-کلیه تجهیزات مورداستفاده در سیستمهای اسپرینکلر، باید مطابق با جدول 1-59 استاندارد یا فهرست شده باشند.                                                                4-3-6- هر سیستم اسپرینکلر باید به یک شیر کنترل با دسترسی مناسب، مجهز شود. محل نصب شیر باید به گونه ای انتخاب شود که تمامی منابع خودکار تأمین آب را کنترل نماید.
7-3-4- شیرهای کنترل سیستم اسپرینکلر ساختمانهای گروه S2 و S3 باید تحت نظارت باشند تا از باز بودن آنها اطمینان حاصل شده و در صورت بسته بودن، سیگنال خطای آن به سیستم اعلام حریق ساختمان ارسال گردد.
8-3-4- هر سیستم اسپرینکلر باید به منظور آگاه سازی افراد درون ساختمان از فعال شدن سیستم، به وسیله تشخیص و هشدارجریان مناسب مجهز باشد. این تجهیزات به دو صورت هشدار مکانیکی (مانند زنگ موتورآبی)و الکتریکی (سیستم اعلام حریق)میتوانند عمل نمایند. استفاده از پرشر سوئیچ که عملکرد آن فقط به تغییرات فشار وابسته است، به صورت مستقیم جهت تشخیص جریان و ارسال سیگنال به سیستم اعلام حریق، مجاز نیست.
9-3-4- هر سیستم اسپرینکلر باید به نحو مناسب قابلیت تغذیه توسط اتصال آتشنشانی (شیر سیامی) را داشته باشد.
10-3-4- در صورت طراحی و اجرای رایزر مشترک (سیستم اسپرینکلر و سیستم لوله ایستاده)، باید بر روی انشعاب سیستم اسپرینکلر در هر طبقه به ترتیب شیر کنترل، شیر یکطرفه، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه نصب گردد.
11-3-4- در ساختمانهایی با ارتفاع بیش از 23 متر یا زیربنای کلی بیش از 1132 مترمربع، باید بر روی انشعاب سیستم اسپرینکلر در هر طبقه به ترتیب شیر  کنترل، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ و شیر تست و تخلیه نصب گردد. در غیر این صورت نصب تنها یک سری از متعلقات فوق الذکر در ابتدای رایزر اصلی کافی است.
12-3-4- در ابتدای رایزر سیستم اسپرینکلر، باید یک شیر کنترل، درجه فشارسنج، شیر تخلیه اصلی و وسیله تشخیص وهشدار جریان آب (فلوسوئیچ یا مکانیزم خاص تشخیص جریان توسط فشارسنج) نصب شود. در ساختمانهای گروه S3 درزمان عملکرد سیستم، علاوه بر ارسال سیگنال هشدار به سیستم اعلام حریق، باید زنگ هشدار مکانیکی نیز به صدا درآید.
13-3-4- در ساختمانهای گروه S2 و S3 ، شیر قطع کن متعلقات ابتدای خط سیستم اسپرینکلر باید مجهز به نشانگر ودارای قابلیت ارسال سیگنال نظارت باشد.
14-3-4- جهت عملکرد بهینه سیستم اسپرینکلر و همچنین ارسال پیغام هشدار به سیستم اعلام حریق ساختمان، استفاده از شیر یکطرفه تر هشداردهنده سیستم اسپرینکلر ( wet alarm valve ) در ابتدای رایزر اسپرینکلر هر زون، توصیه میگردد.این وسیله میتواند به صورت پکیج شامل مکانیزم فشارسنج، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی استفاده شود که در این صورت نیازی به نصب فشارسنج، فلوسوئیچ، شیر تخلیه و زنگ مکانیکی جداگانه در ابتدای رایزر نمی باشد.
15-3-4- درصورتیکه مخزن آب مصرفی ساختمان با آب آتشنشانی مشترک باشد، باید از شیر یکطرفه دوتایی جهت جلوگیری از برگشت آب شبکه آتشنشانی به مخزن، بین مخزن و لوله مکش، استفاده شود.
16-3-4- شیرهای یکطرفه باید در موقعیت عمودی یا افقی متناسب با مشخصات فنی مخصوص به خود نصب شوند.
17-3-4- جهت آزمایش عملکرد تجهیزات سیستم، نظیر پمپ و آلارم های ویژه جریان آب، باید از انشعاب بازرسی (شیر تست و تخلیه) استفاده شود. سایز لوله این انشعاب حداقل 1 اینچ بوده و اُریفیس آن باید معادل کوچکترین سایز اسپرینکلر سیستم باشد.
18-3-4- شیرها، مانومترها، فشارشکن و متعلقات اول خط سیستم اسپرینکلر به منظور آزمون عملکرد، بازرسى و آزمایشها و نگهدارى سیستم باید همواره در دسترس باشند.
19-3-4- وسایل هشدار جریان آب باید برای عملکرد خاص خود فهرست شده باشند و به گونه ای ساخته و نصب شوند که هرجریان آبی مساوی یا بیشتر ازآنچه از یک اسپرینکلر خودکار با کوچکترین ضریب K نصب شده بر روی سیستم عبور میکند را تشخیص داده و زنگ هشدار طی حداکثر 1 دقیقه پس از آغاز جریان شروع و تا متوقف شدن جریان ادامه یابد.
20-3-4- جهت تخلیه آب سیستم در مواقع ضروری باید شیر تخلیه بر روی سیستم تعبیه شود. سایز شیر تخلیه مطابق جدول4-3-20 تعیین میشود.

[table id=12 /]
21-3-4- حداقل فشار مجاز سیستم اسپرینکلر،5بار (7psi) و حداکثر فشار مجاز سیستم 12.1 بار (175 psi ) است. دربخشهایی از سیستم که فشار بیش از مقدار مجاز شود و یا شرایط طراحی اولیه را تحت تأثیر قرار دهد، باید ادوات تنظیم فشار مناسب نصب شود.
22-3-1- در هر دو طرف ورودی و خروجی هر شیر تنظیم فشار، باید درجه های فشارسنج نصب شوند.
23-3-1- چنانچه لوله های اسپرینکلر که دارای آب میباشند از فضاهای باز عبور نمایند و احتمال بروز یخزدگی وجود داشته باشد، این لوله ها باید در برابر یخزدگی محافظت گردند. این محافظت باید به گونه ای باشد که دمای آب همواره بین حداقل 4 درجه سانتیگراد و حداکثر 48.9 سانتیگراد قرارگرفته یا سیستم بصورت خشک اجرا شود.
24-3-1- در هر ساختمانی که تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار دارد، باید تعداد کافی از اسپرینکلرها، به صورت رزرو در انبار نگهداری شده تا هنگام عمل کردن اسپرینکلرها و یا صدمه دیدن آنها بلافاصله تعویض گردند. اسپرینکلرهای ذخیره باید در محلی قرار گیرند که دارای شرایط انبارداری بوده و درجه حرارت آن محل کمتر از 38 درجه سانتیگراد باشد. تعداد  اسپرینکلرهای ذخیره در تصرفات مختلف باید مطابق با جدول 4-3-24 باشد.

جدول 4-3-24- حداقل تعداد اسپرینکلرهای ذخیره، با توجه به تعداد کل اسپرینکلرهای بکاررفته در ساختمان
[table id=28 /]
4-4- نکات کلی طراحی
1-4-4- اسپرینکلرها باید به گونه ای جانمایی شوند که مساحت تحت پوشش هر اسپرینکلر، از حداکثر مساحت قابل پوشش مجاز، بیشتر نشود.
2-4-4- در ساختمانها بطورکلی باید اسپرینکلرهایی با کلاس دمای معمولی و متوسط به کار برده شوند. بجز موارد مندرج در بندهای 4-4-3- الی 4-4-6.
3-4-4- هنگامیکه حداکثر دمای سقف از ℉100 (℃38) بیشتر میباشد، اسپرینکلرها با نرخهای دمایی مطابق با حداکثر دماهای سقف جدول 4-4-6 باید استفاده شوند.
4-4-4- اسپرینکلرهای نصب شده زیر نورگیر شیشه ای یا پلاستیکی که در معرض مستقیم اشعه خورشید میباشند باید از نوع دما متوسط باشند.
5-4-4- اسپرینکلرهای نصبشده در فضای تهویه نشده و مخفی زیر سقف عایق نشده، یا شیروانی تهویه نشده، باید از نوع دما متوسط باشند.
6-4-4- کلاس دمایی اسپرینکلر باید با توجه به محل نصب، خطر و بار اشتعال مواد موجود در محل، انتخاب شود.
جدول 4-4-6- کلاس بندی دما و طبقه بندی رنگ

[table id=13 /]
7-4-4-  اسپرینکلرهای نزدیک به واحد حرارتی باید مطابق با شکل 4-4-7- نصب شوند.

8-4-4- در محیطهای مسکونی، فواصل نصب اسپرینکلرها در نزدیکی منابع حرارتی مطابق با جدول 4-4-8- تعیین میشوند
جدول 4-4-8- فواصل نصب اسپرینکلرها در مجاورت منابع حرارت
[table id=14 /]

9-4-4- اسپرینکلرهای مورداستفاده در محیطهای کمخطر باید مطابق با یکی از انواع زیر باشند:
*واکنش سریع (Quick Response )
*مسکونی (Residential )
10-4-4- در صورت افزایش مساحت هر طبقه از ساختمان به بیش از حداکثر مقادیر مجاز یک سیستم اسپرینکلر، باید تعداد زون های اسپرینکلر هر طبقه افزایش یافته و هر زون دارای رایزر مستقل و مربوط به خود باشد. رایزرها میتوانند همگی بطورمشترک به پمپ اصلی تأمین آب آتشنشانی سیستم متصل شوند. حداکثر مساحت قابل پوشش هر سیستم اسپرینکلر در هر طبقه عبارت است از:
* محیط کم خطر،  4800m2 (52000ft2)
* محیط خطر معمولی، 4800m2 (52000ft2)
* پرخطر، (هیدرولیکی محاسبه شده)، (3700m2 (40000ft2
11-4-4- در مواردی که دیوارها زاویه قائمه با یکدیگر ندارند باید علاوه بر رعایت قانون فاصله تا دیوار، حداکثر فاصله اسپرینکلر 75% بیشترین فاصله مجاز اسپرینکلرها از یکدیگر باشد.

5-4- ضوابط اسپرینکلرهای اسپری کننده استاندارد، بالازن و پایین زن
1-5-4-  حداکثر مساحت قابل پوشش هر اسپرینکلر و بیشترین فاصله مجاز بین اسپرینکلرها مطابق با جداول 4-5-1-الف تا ج  تعیین میشوند.
جدول4-5-1 الف – مساحت پوشش و حداکثر فاصله اسپرینکلرهای پاششی آویزان و عمودی استاندارد در محیط کم خطر
[table id=15 /]
جدول4-5-1ب- مساحت پوشش و حداکثر فاصله اسپرینکلرهای پاششی آویزان و عمودی استاندارد در محیط خطرمعمولی
[table id=16 /]

جدول4-5-1ج- مساحت پوشش و حداکثر فاصله اسپرینکلرهای پاششی آویزان و عمودی استاندارد در محیط خطرپرخطر                                                                             

2-5-4- بیشترین فاصله اسپرینکلر تا دیوار نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر شود.
3-5-4- فاصله از دیوار تا اسپرینکلر باید به صورت عمودی تا دیوار اندازه گیری شود.
4-5-4- در خصوص فاصله اسپرینکلرها از دیوار در محیط کم خطر، یک استثناء تحت عنوان قانون اتاق کوچک وجود دارد. براساس این قانون میتوان فاصله اسپرینکلرها را تا یکی از دیوارهای اتاق تا 2.75 متر (9فوت) افزایش داد.  

شرایط قانون اتاق کوچک مطابق ذیل است:
الف) محیط کم خطر باشد.
ب) مساحت اتاق کمتر از 71 مترمربع باشد.
ج) سازه سقف غیر مسدودکننده باشد.
د) فضا باید با دیوار و سقف احاطه شده باشد. وجود بازشو در دیوارها (مانند در و محل عبور)درصورتیکه فاصله بالای بازشوتا سقف بیشتر از 22 سانتیمتر باشد، بلامانع است.
5-5-4- در اتاق کوچک، میتوان فاصله اسپرینکلر را از یکی از دیوارهای اتاق به 2.75 متر ( 9 فوت) افزایش داد.                                                                                    4-5-6-اسپرینکلرها نباید در فاصله کمتر از 102 میلیمتر (4 اینچ) تا دیوار قرار بگیرند.
7-5-4- اسپرینکلرها نباید در فاصله ای کمتر از 1.8 متر (6 فوت) نصب شوند مگر اینکه تیغه ای بین اسپرینکلرها نصب شده باشد.
8-5-4- در سازه غیر مسدودکننده، فاصله بین دفلکتور اسپرینکلر و سقف باید حداقل 25 میلیمتر (1 اینچ) و حداکثر 300میلیمتر ( 12 اینچ)باشد.
9-5-4- در سازه های غیر مسدودکننده، محیط های کم خطر و خطرمتوسط با سقف غیرقابل اشتعال و یا با قابلیت اشتعال محدود، اگر شرایط زیر حاکم باشد، جزئیات زیر در نصب باید رعایت شود:
الف) درصورتیکه تغییر عمودی در ارتفاع سقف درون منطقه تحت پوشش اسپرینکلر سبب ایجاد فاصلهای بیشتر از 914میلیمتر( 36 اینچ) بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر میشود، صفحه عمودی فرضی ناشی از تغییر ارتفاع باید به عنوان یک دیوار در نظر گرفته شود.
ب) درصورتیکه فاصله بین سقف بالایی و دفلکتور اسپرینکلر کمتر و یا برابر با 111 میلیمتر ( 31 اینچ) باشد، به شرط رعایت قوانین مربوط به موانع، اسپرینکلرها مجاز به قرارگیری مشابه با نمونه سقفهای مسطح هستند.
10-5-4- در سازههای مسدودکننده دفلکتور اسپرینکلر باید مطابق با یکی از روشهای زیر نصب شود:
الف) نصب دفلکتور در فاصله 25 تا 150 میلیمتر (1 تا 6 اینچ) زیر اجزای سازه به شرطی که فاصله دفلکتور تا سقف بیشتر از 560 میلیمتر ( 22 اینچ) نباشد.
در سازه های سیمانی T شکل، وقتی فاصله اعضاء سازه از یکدیگر بین 0.9 متر الی 2.2 متر ( 35 تا 86 اینچ) باشد بدون نگرانی از فاصله اسپرینکلر از سقف اصلی، میتوان اسپرینکلرها را تا فاصله 2.5 سانتیمتر از پایین اعضاء نصب نمود.
ب) نصب دفلکتور در صفحه بالاتر از اجزای سازه به شرطی که آب تخلیه شده از اسپرینکلرها با سازه برخورد نکرده همچنین فاصله دفلکتور تا سقف کمتر از 56 سانتیمتر ( 22 اینچ) باشد.
ج) نصب اسپرینکلر در هر یک از محفظه های تشکیل شده توسط سازه سقف به شرطی که فاصله دفلکتور از سقف حداقل 25 میلیمتر ( 1 اینچ) و حداکثر 300 میلیمتر ( 12 اینچ) باشد.
11-5-4- نصب اسپرینکلرهای روبه بالا و آویزان از سقف در نورگیرها و فرورفتگی های درون سقفها، درصورتیکه شرایط ذیل محقق گردد ضرورتی ندارد.
الف) حجم آن فرورفتگی کمتر از 28 مترمکعب ( 1000 فوت مکعب) باشد.
ب) عمق آن فرورفتگی کمتر از 90 سانتیمتر ( 3 فوت) باشد.
ج) کف اتاق با اسپرینکلرهای نصب شده در زیر سقف پوشش داده شود.
د) فرورفتگیها به فاصله 3.3 متر ( 10 فوت) از یکدیگر واقع شده باشند.
ه) فرورفتگی ها از سازه غیرقابل اشتعال یا با قابلیت اشتعال محدود ساخته شده باشند.
و) اسپرینکلرهای به کار گرفته شده برای آن فضا از نوع واکنش سریع باشند.
12-5-4- دفلکتور اسپرینکلرها باید موازی با سقف نصب شود، به استثنای موارد مندرج در بندهای 4-5-11 و 4-5-12.
13-5-4- در صورت نصب اسپرینکلر در تاج سقف های شیبدار، دفلکتور آن باید موازی با زمین نصب شود.
14-5-4- در سقف های شب دار اگر شیب سقف کنتر از 2 در 12 (16.7 دصد) باشد، دفلکتور اسپرینکلر میتواند موازی با زمین نصب شود. در شیب های بیش از 2 در 12 یا زائیه بیش از 9.4 درجه، دفلکتور باید موازی با سقف نصب شود.
15-5-4- هنگام نصب بالاترین اسپرینکلر در سقفهای شیبدار، فاصله از بالاترین نقطه سقف کمتر از 90 سانتیمتر (3 فوت) و از دیوارها کمتر از 6 سانتیمتر (2 فوت) باید باشد.
16-5-4- جهت درک بهتر، فواصل مجاز دفلکتور اسپرینکلر از سقف در جول زیر جمع بندی شده است.
[table id=17 /]
17-5-4- جانمایی اسپرینکلرهای بالازن و پایین زن باید به گونه ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش دهی کافی، اسپرینکلرهای اضافی در نظر گرفته شوند.
18-5-4- فاصله بین دفلکتور و بالای مواد انبارشده و محتویات فضا باید بیشتر از 460 میلیمتر (18 اینچ) باشد.
19-5-4- در صورت وجود موانع پیوسته در نزدیکی سقف، فاصله اسپرینکلر از موانع مطابق با جدول زیر تعیین میشود.
[table id=18 /]
6-4- اسپرینکلرهای اسپری کننده استاندارد-دیواری
1-6-4- سطح پوشش و فاصله بین اسپرینکلرهای دیواری مطابق با جدول زیر تعیین میشود.
[table id=19 /]
2-6-4- فاصله اسپرینکلر تا دیوار مجاور نباید از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها بیشتر باشد.
3-6-4- اسپرینکلرها باید در فاصله حداقل 100 میلیمتری (4 اینچ) از دیوار مجاور قرار گرفته باشند.
4-6-4- فاصله بین اسپرینکلر تا دیوار باید بصورت عمود نسبت به دیوار اندازه گیری شود.
5-6-4- حداقل فاصله مجاز بین اسپرینکلرها 1.8 متر (6فوت) میباشد مگر اینکه بین اسپرینکلرها تیغه جداکننده نصب شود.
6-6-4- اسپرینکلرهای دیواری باید در فاصله بین 102 میلیمتر (4 اینچ) تا 152 میلیمتر (6 اینچ) از سقف نصب شوند.
7-6-4- دفلکتور اسپرینکلرهای دیواری باید به موازات سقف نصب شود.
8-6-4- جانمایی اسپرینکلرهای دیواری باید به گونه ای باشد که موانع تخلیه به حداقل رسیده یا جهت اطمینان از پوشش دهی کافی، اسپرینکلرهای اضافی در نظر گرفته شوند.
9-6-4- اسپرینکلرهای دیواری نباید در فاصله کمتر از 1.2 متر (4 فوت) از موانع نصب شوند.
10-6-4- در فواصل بیش از 1.2 متر (4 فوت)، اسپرینکلرها باید مطابق جدول زیر باشند.
[table id=20 /]
11-6-4- در صورت وجود موانع بیرون زده از دیوار باید از جدول زیر استفاده شود.
[table id=21 /]
12-6-4- اگر عرض مانع کمتر از 1.2 متر (4 فوت) باشد، نصب اسپرینکلر در دو طرف مانع به شرطی که فاصله اسپرینکلر از خط مرکزی مانع از نصف فاصله مجاز بین اسپرینکلرها تجاوز نکند، مجاز میباشد.
7-4- انتخاب سایز لوله های سیستم اسپرینکلر
1-7-4- جهت تعیین سایز لوله های اسپرینکلر از دو روش « جداول پیش تعیین شده » و روش « محاسبه هیدرولیکی » میتوان استفاده نمود. به منظور صرفه جویی در هزینه های اجرا، انجام محاسبات هیدرولیکی ارجحیت دارد.                                                     

2-7-4- حداقل سایز لوله فولادی قابل استفاده 1 اینچ و لوله مسی 3/4 اینچ میباشد.
3-7-4- در ساختمان های گروه S3 استفاده از روش جداول پیش تعیین شده مجاز نبوده و سیستم های این ساختمان ها باید به روش محاسبات هیدرولیکی طراحی شوند.
4-7-4- در روش جداول پیش تعیین شده، سایز لوله ها در محیط کم خطر مطابق جدول زیر (الف) و در محیط پر خطر نیز مطابق جدول زیر (ب) تعیین میشود.
[table id=22 /]
5-7-4- در روش محاسبات هیدرولیکی، سایز لوله ها، تعداد اسپرینکلرهای هر شاخه، تعداد شاخه های هر لوله اصلی، فقط با توان تأمین فشار و دبی منبع سیستم محدود میشود.
6-7-4- افت فشار در لوله ها مطابق رابطه زیر (رابطه هیزن- ویلیامز) محاسبه میشود:
??=4.52 × ?1.85?1.85× ?4.87
?? افت فشار ناشی از اصطکاک به ازای هر فوت طول لوله برحسب psi
? دبی برحسب gpm
? ضریب متناسب با زبری درون لوله
? قطر داخلی لوله ها برحسب اینچ
7-7-4- در صورت استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع، میتوان ظرفیت آبدهی پمپ، حجم مخزن ذخیره، سایز لوله کشی ها و همچنین هزینه اجرای سیستم را کاهش داد. استفاده از این اسپرینکلرها، مطابق بند 5-1-3 موجب کاهش مساحت ناحیه طراحی میشود.
8-7-4- در سیستمهای لوله تر و در صورت بکارگیری اسپرینکلرهای واکنش سریع در محیط های کمخطر و خطر متوسط با ارتفاع 3.3 تا 6.6 متر (10 تا 20 فوت)، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها مطابق رابطه زیر کاهش مییابد. لازم به ذکر
است برای ارتفاع سقف کمتر از 3.3 متر (10 فوت)، باید همان ارتفاع 3.3 متر (10 فوت) در نظر گرفته شود.
?=(−3?/2)+55
? درصد کاهش مساحت مجاز
? ارتفاع سقف برحسب فوت
9-7-4- در سیستمهای لوله خشک و پیش عملگر با همبندی دوتایی، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30 % افزایش می یابد.
10-7-4- اگر شیب سقف بیش از 1 واحد در 6 واحد باشد، مساحت ناحیه طراحی اسپرینکلرها 30 % افزایش می یابد.
5- لوله ایستاده آتشنشانی و سیستم اطفای حریق دستی
1-5- نکات کلی
1-1-5- در کلیه طبقات و فضاهای تحت تصرف، باید ایستگاه شیلنگ آتشنشانی متصل به لوله ایستاده با کلاس مناسب در نظر گرفته شود.
2-1-5- کلاسبندی سیستم لوله ایستاده
سیستم کلاس یک: در این سیستم از اتصالات شیلنگ آتشنشانی با سایز 21/2 اینچ، استفاده میشود. لازم به ذکر است اکثر نیروهای آتشنشانی در ایران، از اتصالات 11/2 جهت عملیات استفاده کرده و طراحی این کلاس، کارایی چندانی نخواهد داشت.
سیستم کلاس دو: در این سیستم از اتصالات شیلنگ آتشنشانی با سایز 11/2 اینچ، به منظور تأمین آب موردنیاز افراد آموزش دیده یا سازمان آتشنشانی، استفاده میشود.
سیستم کلاس سه: در این سیستم از اتصالات شیلنگ آتشنشانی با سایز 11/2 اینچ، برای تأمین آب موردنیاز افراد آموزش دیده و سازمان آتشنشانی و همچنین سایز 21/2 اینچ، استفاده میگردد. این سیستم، ترکیبی از کلاسهای یک و دو است.
سیستم کلاس چهار: در این سیستم از اتصالات شیلنگ لاستیکی آتشنشانی با سایز 3/4 اینچ، بهمنظور تأمین آب جهت استفاده متصرفین و سایز 11/2 اینچ، جهت تأمین آب موردنیاز افراد آموزش دیده و سازمان آتشنشانی استفاده میگردد.
3-1-5- ایستگاه شیلنگ آتشنشانی لوله ایستاده کلاس چهار باید شامل یک انشعاب 3/4 اینچ مجهز به شیر، قرقره، شیلنگ لاستیکی نیمه سخت و نازل پاشنده آب جهت استفاده ساکنین ساختمان و یک انشعاب 11/2 جهت استفاده آتشنشانان و نیروهای آموزش، مجهز به شیر قطع کن مناسب باشد. این اتصال باید دارای کوپلینگ مناسب جهت اتصال شیلنگ نواری آتشنشانی باشد.
4-1-5- در تصرفات غیرمسکونی یا غیر اداری گروه S3 ، در ایستگاه شیلنگ آتشنشانی باید علاوه بر قرقره و شیلنگ لاستیکی 3/4 اینچ، یک شیلنگ نواری سایز 11/2 اینچ به همراه اتصالات و نازل مربوطه بر روی رک مخصوص جهت استفاده پرسنل آموزش دیده یا نیروهای آتشنشانی تعبیه شود. در سایر مواردی که مقام قانونی مسئول تشخیص دهد، نصب تمهیدات فوق الزامی است.
5-1-5- تمامی قسمتهای لوله ایستاده آتشنشانی میبایست توسط رنگ آستر پوشیده شده و با رنگ قرمز براق رنگ آمیزی شود، رایزرهای اصلی میبایست به سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) متصل باشند.
6-1-5- جهت حفاظت بیشتر، ایستگاه شیلنگ آتشنشانی میتواند داخل جعبه مخصوص آتشنشانی قرار گیرد. جعبه آتشنشانی باید دارای نشان استاندارد ملی بوده و مورد تائید باشد.
7-1-5- شیلنگهای نواری نباید کمتر از 38 میلیمتر قطر داشته باشند و طول آنها بسته به جانمایی جعبه ها، بین 20 تا  30 متر باشد.
8-1-5- در محلهایی که امکان یخزدگی وجود دارد، لوله ایستاده سیستم اطفای تر یا ترکیبی باید به نحو مناسب در برابر یخزدگی محافظت شده و دمای آب همواره بین 4.4 الی 48.9 درجه سانتیگراد حفظ شود.
9-1-5- چنانچه ایستگاه شیلنگ آتشنشانی در محوطه باز و در معرض یخزدگی قرار گیرد، باید قسمتهای که در معرض هوای سرد قرار دارند، به نحوی مناسب در مقابل یخزدگی حفاظت شوند.
10-1-5- استفاده از محلول ضد یخ در سیستمهای لوله ایستاده مجاز نمیباشد.
2-5- اتصال مخصوص آتشنشانی
1-2-5- لوله ایستاده باید به اتصال مخصوص آتشنشانی (سیامی) با حداقل دو انشعاب 21/2 اینچ مجهز گردد. برای لوله های ایستاده با سایز 3 اینچ و کمتر میتوان از یک انشعاب تکی 21/2 اینچ استفاده نمود.
2-2-5- اتصال مخصوص آتشنشانی، باید در محلی قرار گیرد که به راحتی قابل مشاهده و استفاده بوده و توسط علائم مناسب مشخص شود.
3-2-5- اتصال آتشنشانی حتماً باید به درپوش مجهز باشد تا از ورود اجسام خارجی به داخل سیستم جلوگیری گردد.
4-2-5- جهت جلوگیری از سرقت، میتوان اتصال مخصوص آتشنشانی را در داخل حیاط یا لابی اصلی ساختمان نیز نصب نمود. این اتصال باید در نزدیکترین محل امن ممکن نسبت به ورودی اصلی ساختمان جانمایی شده و امکان دسترسی آن
همواره برای نیروهای آتشنشانی به سادگی محیا باشد. محل نصب باید برای نیروهای آتشنشانی ایمن و بدون مخاطره باشد.
5-2-5- به منظور جلوگیری از تخلیه آب رایزر، بین اتصال مخصوص آتشنشانی و رایزر اصلی، باید دو عدد شیر یکطرفه نصب شود. لازم به ذکر است در صورت استفاده از شیر یکطرفه فهرست شده، نصب یک شیر یکطرفه کافی است.
6-2-5- استفاده از شیر کنترل یا قطع کننده جریان، در مسیر بین اتصال مخصوص آتشنشانی و سیستم داخلی مجاز نمی باشد.
3-5- جانمایی و طراحی
1-3-5- سایز لوله ایستاده کلاس یک و سه باید حداقل 4 اینچ در نظر گرفته شود.
2-3-5- سایز لوله ایستاده کلاس چهار باید حداقل 21/2 اینچ در نظر گرفته شود.
3-3-5- سایز رایزر مشترک (لوله ایستاده کلاس چهار و اسپرینکلرها) باید حداقل 4 اینچ در نظر گرفته شود.
4-3-5- در صورت انجام محاسبات هیدرولیکی، میتوان حداقل سایز لوله ایستاده مشترک را تا 21/2 اینچ کاهش داد.
5-3-5- به منظور جداسازی یک خط لوله ایستاده، بدون مختل شدن سایر خطوط متصل به منبع، ابتدای تمامی خطوط لوله های ایستاده (شامل لوله های ایستاده خشک دستی)، باید شیر کنترل جریان مناسب نصب شود.
6-3-5- جهت خروج هوای محبوس شده داخل لوله ایستاده خشک، در انتهای رایزر و در بالاترین قسمت، باید شیر خودکار تخلیه هوا تعبیه شود.
7-3-5- حداقل فشار موردنیاز خروجی دورترین شیلنگ آتشنشانی 3/4 اینچ (از نظر هیدرولیکی) 2 بار باید در نظر گرفته شود. فشار خروجی ها نباید بیشتر از 7 بار باشد.
8-3-5- در ساختمانهای گروه S3 ، سیستم باید به گونه ای طراحی شود که فشار در خروجی دورترین اتصال شیلنگ آتشنشانی (از نظر هیدرولیکی)، حداقل 4 بار باشد.
9-3-5- در صورت افزایش فشار به بیش از فشار استاندارد، باید به کمک ادوات مناسب تنظیم فشار، فشار در محدوده استاندارد حفظ شود.
10-3-5- درصورتیکه به علت ارتفاع بالای ساختمان، نیاز به در نظر گرفتن زونهای فشار بالا و فشار پایین باشد، میتوان رایزرهای مجزا با پمپ مشترک در نظر گرفت و در ابتدای هر رایزر، با استفاده از شیر تنظیم فشار، فشار را در محدوده موردنیاز
زون مربوطه، تنظیم نمود.
11-3-5- ادوات تنظیم فشار، باید فهرست شده باشند.
12-3-5- در مجاورت لوله های ایستاده مجهز به سامانه تنظیم فشار، باید یک رایزر درین با سایز مناسب جهت تست عملکرد هر دستگاه تنظیم فشار اجرا شود. سایز رایزر درین باید به گونه ای انتخاب شود که توانایی هدایت جریان کامل خروجی از
بزرگترین دستگاه تنظیم فشار را داشته و از مقادیر ذیل کمتر نباشد.
الف) سایز خروجی بزرگترین دستگاه تنظیم فشار، برای دستگاههای با سایز بیش از 21/2
ب) حداقل 3 اینچ برای تست دستگاه های تنظیم فشار سایز 21/2
ج) حداقل 2 اینچ برای تست دستگاههای تنظیم فشار سایز 11/2
13-3-5- ادوات تنظیم فشار باید در محلی قرار گرفته باشد که جهت تعمیر و نگهداری دارای دسترسی مناسب باشند.
14-3-5- به ازای هر 2 راه خروج در ساختمان، حداقل یک لوله ایستاده کلاس چهار باید در نظر گرفته شود.
15-3-5- لوله های ایستاده آتشنشانی و اتصالات مربوط به آنها باید در مکانهایی جانمایی شوند که احتمال نفوذ دود و حرارت به آنها حداقل بوده و تمامی فضاهای طبقات در دسترسی مناسب آنها قرار داشته باشند. معمولاً اتصالات مربوطه
(ایستگاه شیلنگ آتشنشانی) در هر طبقه و در امتداد مسیرهای فرار یا جنب دربهای خروج یا پیش ورودی پلکانها نصب میشود.
16-3-5- شعاع پوشش دهی هر شیلنگ آتشنشانی باید متناسب با طول شیلنگ بکار رفته (حداکثر 30 متر) در نظر گرفته شود.
17-3-5- جهت سهولت استفاده توسط متصرفین، انشعاب 3/4 شیلنگ نیمه سخت، باید مجهز به شیر توپکی ربع گرد (اهرمی) بوده و باز کردن آن نیازمند مهارت خاصی نباشد.
18-3-5- شیر کنترل انشعاب 11/2 شیلنگ نواری، باید به گونه ای نصب گردد که به سادگی قابل باز و بسته شدن باشد.
19-3-5- ظرفیت آبدهی لوله های ایستاده آتشنشانی کلاس چهار، 100 گالن در دقیقه باید در نظر گرفته شود.
20-3-5- هر خروجی شیلنگ آتشنشانی نیمه سخت باید حداقل 8 گالن در دقیقه آبدهی داشته و نازل آن باید از نوع سه حالته شیردار با قابلیت تنظیم برای حالات جت و اسپری باشد.
4-5- جعبه های آتشنشانی
1-4-5- ابعاد جعبه باید به گونه ای باشد که کلیه تجهیزات و متعلقات لازم بطور مناسب داخل آن جانمایی شده و بین کلیه قسمتها و متعلقات داخل جعبه (از قبیل کوپلینگها، شیرآلات، شیلنگ، قرقره و غیره) حداقل 2.5 سانتیمتر فاصله وجود
داشته باشد. تمامی متعلقات باید به سهولت و بدون درگیری قابل استفاده باشند. حداقل ابعاد برای جعبه با قرقره و شیلنگ 3/4 به طول 20 متر، باید 65*75 سانتیمتر باشد.
2-4-5- فاصله عمودی مرکز قرقره شیلنگ جعبه آتشنشانی تا کف تمامشده بنا باید 140 تا 160 سانتیمتر در نظر گرفته شود.
3-4-5- حداقل ضخامت ورق بدنه جعبه های آتشنشانی میبایست 1 میلیمتر باشد و در صورت کاهش میزان ضخامت به کمتر از 1 میلیمتر، جهت تائید مقاومت بدنه باید تستهای عنوان شده در استاندارد بر روی آن صورت پذیرفته و عملکرد آن بررسی و به تأئید رسیده باشد.
4-4-5- قفل جعبه های آتشنشانی میبایست بصورت آسان بازشو بوده و فاقد هرگونه کلید باشد.
5-4-5- اتصال شیلنگ لاستیکی نیمه سخت به شیر انشعاب مربوطه، باید بصورت پرسی (پکیجی) و مقاوم در مورد نشتی آب بوده و هم سایز با شیلنگ انتخاب شود.
6-4-5- کلیه اتصالات شیلنگ آتشنشانی باید در برابر نشتی مقاوم باشد.
7-4-5- جعبه آتشنشانی حتی المقدور باید به رنگ قرمز باشد. در صورت استفاده از رنگهای دیگر، رنگ باید به گونه ای انتخاب شود که با رنگ دیوار پیرامون آن متفاوت بوده، به نحوی که به سادگی قابل تشخیص باشد.
8-4-5- پیشنهاد میشود در صورت نیاز به نصب خاموش کننده قابل حمل در مجاورت جعبه آتشنشانی، به منظور حفاظت از خاموش کننده، از جعبه های دو کابین دارای محل مخصوص نصب خاموشکننده استفاده شود.
6- پمپ تأمین آب آتشنشانی
1-6- طراحی و محاسبات
1-1-6- پمپ آب آتشنشانی باید بر اساس دبی موردنیاز سیستم در شرایط حریق و فشار موردنیاز دورترین مصرف کننده از نظر هیدرولیکی انتخاب شود.
2-1-6- حداقل ظرفیت آبدهی پمپ آب آتشنشانی برای ساختمانهای کلاس S1 و S2 باید برابر با دبی موردنیاز سیستم اسپرینکلر و برای ساختمانهای کلاس S3 باید برابر با جمع دبی سیستم اسپرینکلر با سیستم لوله ایستاده کلاس چهار در نظر گرفته شود. آبدهی این پمپ ها باید مطابق با یکی از اعداد جدول زیر باشد.
[table id=23 /]
تذکر: سنجش و انتخاب پمپ آب آتشنشانی بر اساس توان الکتریکی الکتروموتور (کیلووات، اسب بخار و غیره) غیراصولی است.
3-1-6- برای هر سیستم آتشنشانی آبی، باید دو پمپ اصلی در نظر گرفته شود. هرکدام از دو پمپ باید توان تأمین ظرفیت سیستم را بطور کامل داشته و یکی از پمپها رزرو دیگری است.
4-1-6- درصورتیکه بنا به دلایلی، پمپ اول از کار بیفتد، پمپ دوم باید بصورت خودکار وارد مدار شود.
5-1-6- در صورت استفاده از پمپ آب آتشنشانی فهرست شده، در نظر گرفتن یک پمپ کافی است.
6-1-6- هر سیستم آتشنشانی آبی، علاوه بر دو پمپ اصلی، باید مجهز به یک پمپ جوکی جهت تأمین افت فشارهای جزئی شبکه لوله کشی باشد.
7-1-6- فشار پمپ جوکی باید هم اندازه پمپ های اصلی و دبی آن باید کمتر از جریان خروجی از یک اسپرینکلر در سیستم، در نظر گرفته شود.
8-1-6- در ساختمانهای گروه S3 ، پمپ آتشنشانی باید بهصورت پکیج مورد تائید سازمان آتشنشانی باشد.
9-1-6- در ساختمانهایی که مطابق دستورالعمل ملزم به اجرای سیستم تأمین توان اضطراری (دیزل ژنراتور) هستند، باید توان موردنیاز حداقل یکی از پمپها در انتخاب و طراحی دیزل ژنراتور لحاظ شود.
10-1-6- در کلیه شرایط، پمپ/پمپهای آتشنشانی باید هم توسط سیستم برق شهری و هم توسط سیستم برق اضطراری تغذیه شوند. در غیر این صورت باید محرک یکی از پمپها، موتور دیزل باشد.
11-1-6- در صورت تغذیه پمپ/پمپهای آتشنشانی از دیزل ژنراتور، مسیر تغذیه و تابلوی فرمان پمپها باید از یکدیگر مستقل بوده و از مسیر امن عبور داده شود. در این شرایط هر دو تابلوی فرمان پمپ/پمپها، باید بصورت خودکار هم از سیستم برق اصلی و هم از طریق دیزل ژنراتور تغذیه شود.
12-1-6- حجم مخزن سوخت پمپ یا ژنراتور دیزل باید به ازای هر کیلووات توان پمپ، 5 لیتر در نظر گرفته شده و برای مقدار نهایی محاسبه شده 10 % ضریب اطمینان نیز لحاظ شود.
13-1-6- کابلهای ارتباطی بین پمپها و مولد نیرو باید از نوع مقاوم حریق یا MICC باشند. باتریهای موتور دیزل باید از نوع بدون نیاز به نگهداری (Maintenance Free) باشند.
14-1-6- سایز خطوط مکش و دهش پمپ باید بر اساس کاتالوگ و مشخصات فنی سازنده پمپ انتخاب شود.
15-1-6- سایز کلکلتور خروجی پمپ باید بر اساس رایزرهای متصل به آن انتخاب شده و یک سایز از بزرگترین رایزر بیشتر انتخاب شده و حداقل 4 اینچ در نظر گرفته شود. درصورتیکه تعداد رایزرهای متصل به کلکتور خروجی بیش از 3 عدد باشد
میتوان از رابطه ذیل استفاده نمود.
??????????=(?1^2+?2^2+?3^2+⋯)^0.5
16-1-6- سایز کلکلتورهای ورودی پمپ باید یک سایز بیشتر از کلکتور خروجی در نظر گرفته شده و حداقل 5 اینچ باشد. انشعاب میان مخزن و کلکتور ورودی پمپ باید هم سایز با کلکتور لحاظ شود.
17-1-6- جهت اطلاع از وضعیت آماده به کار بودن پمپ آتشنشانی، باید تمهیداتی در نظر گرفته شود هرگونه اختلال یا قطعی در سیستم مدار تغذیه برق شهر پمپها، منجر به نمایش هشدار خطا بر روی پانل اعلام حریق شود.
18-1-6- پمپ آتشنشانی، همواره باید در تراز ارتفاعی پایینتر نسبت به مرکز مخزن ذخیره آب قرار گیرد. مگر آنکه پمپ مذکور، به منظور مکش آب از تراز پایینتر نسبت به مخزن، فهرست شده باشد (نظیر پمپهای Vertical Shaft Turbine).
19-1-6- محل نصب پمپ آتشنشانی باید به گونه ای انتخاب شود که دارای ابعاد مناسب بوده و دسترسی به آن آسان و امکان تعمیرات و نگهداری آن فراهم باشد.
20-1-6- محل نصب پمپ آتشنشانی باید به شبکه بارنده مناسب مجهز باشد.
21-1-6- محل نصب پمپهای آتشنشانی و سایر ادوات مربوطه نظیر پانل کنترلی آن و قسمت تغذیه برق، باید در برابر آسیب فیزیکی، آبگرفتگی، آتش، حرارت زیاد، وزش شدید باد، یخ بستگی و سایر شرایط مخرب محیطی، بطور مناسب محافظت شود.
22-1-6- درصورتی که پمپ در قسمتی از ساختمان واقع شود که احتمال وقوع آتشسوزی در آن وجود دارد، این فضا باید با مصالح مقاوم در برابر حریق بطور مناسب، از سایر قسمتهای ساختمان تفکیک شود.
23-1-6- در صورت نصب پمپهای آتشنشانی داخل فضای موتورخانه و در مجاورت تجهیزات قابل اشتعال دیگر، محل نصب آن باید توسط مصالح بنایی مناسب، از سایر قسمتهای موتورخانه بطور کامل جدا و حوزه بندی شود.
24-1-6- نصب تجهیزات توزیع آب بهداشتی ساختمان، در کنار پمپهای آتشنشانی، مجاز است.
25-1-6- شاسی پمپها باید مستحکم بوده و ضمن تحمل وزن و ارتعاشات پمپ، بهگونه ای نصب و اجرا شود که از انتقال این ارتعاشات به سازه ساختمان تا حد ممکن اجتناب شود.
26-1-6- پمپهای آتشنشانی باید دارای برچسب مشخصات باشند. این برچسب باید خوانا بوده و در برابر خوردگی و آسیب فیزیکی مقاوم باشد.
27-1-6- پمپ آتشنشانی باید توسط رنگ، علائم و یا نشانههای مناسب از سایر پمپهای ساختمانی مجزا شده و به سادگی قابل تشخیص باشد.
2-6- نصب و اجرا
1-2-6- اتاق پمپ یا ژنراتور دیزل باید به تهویه مناسب مجهز باشد.
2-2-6- برق رسانی به پمپهای آتشنشانی، باید بعد از کنتور برق بصورت جداگانه و توسط فیوز مخصوص آتشنشانی صورت پذیرد.
3-2-6- بر روی کلکتور خروجی باید متعلقات کنترل و پایش مناسب، نظیر پرشر سوئیچ، مانومتر فشار، شیر تست و تخلیه و اتصال مخزن دیافراگمی در نظر گرفته شود.
4-2-6- سایز شیر تست و تخلیه پمپباید مطابق با بند 4-3-20 باشد.
5-2-6- محدوده فشار مانومتر نصب شده روی کلکتور خروجی، باید متناسب با فشار نامی پمپ انتخاب شود.
6-2-6- بر روی کلکتور خروجی پمپ، باید یک انشعاب آب شهر با سایز حداقل 1 اینچ در نظر گرفته شود.
7-2-6- در کلیه قسمتهایی که شبکه آب آتشنشانی به نحوی با آب مصرفی در ارتباط است، نظیر انشعاب آب شهر و اتصال مخزن مشترک به کلکتور ورودی پمپ، باید از شیر یکطرفه دوتایی استفاده شود.
8-2-6- در قسمت مکش پمپ، باید یک شیر قطع کن جریان از نوع دروازه ای و یک صافی مناسب نصب شود. در ساختمانهای کلاس S2 و S3 شیر قطع کن خط مکش باید از نوع OS&Y باشد.
9-2-6- در قسمت دهش پمپ، باید یک شیر یکطرفه و یک شیر قطع کن جریان نصب شود.
10-2-6- جهت تست و تخلیه سیستم، شیر تست با سایز حداقل 2 اینچ باید در نظر گرفته شود. لوله خروجی شیر تست باید به نحو مناسب به شبکه درین سیستم اطفای حریق متصل شود.
11-2-6- جهت جلوگیری از ضربات و فشارهای ناشی از عملکرد پمپها، باید یک منبع دیافراگمی با ظرفیت مناسب، متصل به کلکتور خروجی در نظر گرفته شود.
12-2-6- تابلوی برق پمپها باید دارای IP حداقل 11 باشد.
13-2-6- تنظیم پرشرسوئیچ های پمپ آتشنشانی باید به گونه ای باشد که پمپها به درستی وارد مدارد شوند. ازکارافتادن و قطع شدن سوییچ پمپ اصلی نباید منجر به ازکارافتادن احتمالی سوییچهای بعدی شود.
14-2-6- پرشرسوئیچ پمپهای آتشنشانی برای ساختمانهای گروه S1 و S2 باید از نوع استاندارد و برای ساختمانهای گروه S3 از نوع فهرست شده باشد.
15-2-6- در هنگام لوله کشی قسمت مکش پمپ، باید ارتفاع مکش پمپ محاسبه شده و در انتخاب پمپ لحاظ شود.
7- مخازن
1-7- مخزن ذخیره آب آتشنشانی میتواند از نوع فلزی یا پلی اتیلنی چندلایه بوده و محل قرارگیری آن بسته به شرایط محیطی میتواند متفاوت باشد. استفاده از منابع بتنی مدفون در زمین، بلامانع است.
2-7- اگر منابع ذخیره آب آتشنشانی در معرض عوامل جوی قرار داشته باشد، باید به شکل مناسب در برابر صدمات فیزیکی و یخزدگی محافظت گردد.
3-7- نصب مخزن ذخیره آب آتشنشانی روی بام، داخل موتورخانه، پمپ خانه و سایر قسمتهای ساختمان به شرط رعایت اصول مهندسی مرتبط از قبیل قابلیت تحمل وزن توسط سازه در شرایط عادی و یا زلزله و حریق، بلامانع است. محل نصب
این منابع باید عاری از مواد قابل اشتعال بوده یا به گونه ای مناسب در برابر آتش محافظت گردد. همچنین باید تمهیدات مناسب، در سازه محل نصب مخزن در ساختمان لحاظ گردد.
4-7- استفاده از استخرها، منابع روباز و یا چاه بهعنوان تنها مخزن ذخیره آب آتشنشانی مجاز نمیباشد.
5-7- به منظور بررسی وضعیت مخزن، آگاهی از میزان ذخیره آب و انجام تعمیرات مخزن، باید یک دریچه آدم رو با ابعاد مناسب روی بدنه مخزن ایجاد شده و به راحتی قابل دسترس باشد.
6-7- دریچه آدمروی مخزن باید در زمان بسته بودن کاملاً هوابند بوده و در برابر نفوذ مواد آلوده، حشرات و کرمها کاملاً حفاظت شود.
7-7- تمهیدات مناسب جهت پایش میزان آب مخزن، باید در نظر گرفته شده و در صورت کاهش سطح آب مخزن به کمتر از حد مجاز و موردنیاز سیستم آتشنشانی، سیگنال خطا به سیستم اعلام حریق ارسال شود.
8-7- مخزن باید در پایینترین نقطه، لوله تخلیه آب داشته باشد. این لوله باید به گونهای باشد که با باز کردن شیر آب بتوان کل آب مخزن را تخلیه نمود. انتهای لوله تخلیه باید دستکم 15 سانتیمتر بالاتر و دورتر از کفشوی یا هر نقطه تخلیه دیگر
باشد. انتهای لوله تخلیه نباید قابل اتصال به شیلنگ بوده و باید با توری مقاوم در برابر خوردگی محافظت شود.
9-7- استفاده از مخزن مشترک جهت تأمین آب بهداشتی و آب آتشنشانی ساختمان، مجاز است. در این شرایط باید حجم موردنیاز هر دو مخزن محاسبه شده و باهم جمع شود.
10-7- در اجرای مخزن ذخیره مشترک، کلیه نکات مربوط به مخازن آب بهداشتی مندرج در مباحث چهاردهم و شانزدهم مقررات ملی ساختمان باید رعایت گردد.
11-7- انشعاب ورودی مخزن باید مجهز به شیر شناور مکانیکی باشد. بهکارگیری شیرهای برقی، کنترلکننده سطح آب (Level Control) و غیره که امکان خرابی یا عملکرد نامناسب آنها وجود دارد جهت کنترل پر شدن مخزن، مجاز نیست.
12-7- کلیه اتصالات و انشعاباتی که ممکن است منجر به ورود احتمالی آلودگی شبکه آب آتشنشانی به داخل مخزن مشترک شود، باید مجهز به شیر یکطرفه دوتایی باشد.
13-7- جهت حفظ کارایی و راندمان پمپ آب آتشنشانی، لوله مکش از مخزن باید به گونه ای طراحی و اجرا شود که در قسمت داخلی مخزن دارای مکانیزم ضد گردابه ای بوده و از پدید آمدن گردابه (مغشوش شدن جریان) جلوگیری به عمل آید.
14-7- حجم مخزن آب آتشنشانی باید به گونه ای انتخاب شود که دبی آب موردنیاز سیستم اطفای حریق آبی ساختمان را مطابق بند 6-1-2 تا زمان رسیدن نیروهای آتشنشانی، تأمین نماید.
15-7- در صورت اخذ انشعاب کمکی مخصوص تأمین آب آتشنشانی از سازمان آب و فاضلاب تهران، میتوان بسته به سایز انشعاب اخذشده، حجم مخزن را کاهش داد.
16-7- در صورت استفاده از اسپرینکلرهای واکنش سریع، میتوان در حجم مخزن ذخیره آب آتشنشانی، مطابق شرایط مطابق شرایط مندرج در قسمت 4-7-9 این ضوابط صرفه جویی نمود
17-7- حداقل حجم مخزن ذخیره آب، باید مطابق با جداول زیر باشد. مقادیر مذکور در این جداول به تفکیک منطقه شهرداری ساختمان موردنظر سایز انشعاب کمکی آتشنشانی، نوع اسپرینکلر مصرفی، گروه ساختمان و نیز گروه خطر تصرف محاسبه شده است.
17-7-الف- ظرفیت مخزن ذخیره آب آتشنشانی برای ساختمانهای گروه S2 و S1

[table id=24 /]
17-7-ب- ظرفیت مخزن ذخیره آب آتشنشانی برای ساختمانهای گروه S3

[table id=25 /]

تذکر مهم: کلیه اعداد مندرج در ستون های مربوط به اسپرینکلر واکنش سریع در جداول بالا با فرض ارتفاع سقف 3 متر محاسبه شده اند. برای سقف های با ارتفاع بیش از 3 متر باید براساس بند 4-7-9 این دستورالعمل، محاسبات آب مورد نیاز سیسستم و حجم مخزن دخیره، اصلاح شوند.

از این پست هم دیدن فرمایید : شیر های صنعتی و انواع آن